Er zijn de laatste paar weken niet veel aanvullingen in mijn dagboek. Niet dat er niks gebeurt, maar we zitten met onze website tegen een 'servermigratie' aan te hikken en dat idee wil nog wel eens wat remmend werken op de productie. Voor je 't weet heb je van alles toegevoegd en ben je het later weer kwijt doordat er bij het overzetten iets fout gaat. Desalniettemin: toch maar even een mijmering.
Kong Yingda (574-648 ), de vermaarde Yijingkenner uit de Tang-dynastie en samensteller van de keizerlijke Zhouyi Zhengyi 周易正義 -editie wordt regelmatig gekwoot, zeggende dat het karakter yi 易 drie betekenissen heeft: verandering, constant, en makkelijk. De eerste en de laatste betekenissen kloppen wel, maar yi wordt en werd nooit gebruikt in de betekenis 'constant'. Ik zit nog op mijn exemplaar te wachten van de Zhouyi Zhengyi, dus wat ik nu schrijf is speculatie en wellicht voorbarig, maar ik vermoed dat Kong Yingda het niet zozeer had over het karakter yi, maar over de Yijing zelf; met andere woorden: zijn statement was uitsluitend filosofisch bedoeld. Toch nemen veel boeken over dat het karakter yi ook 'constant' betekent, wat simpelweg niet waar is.
Waarom zou de Yijing dan over 'verandering' én 'constant' gaan? Yijing wordt toch altijd vertaald als 'Boek der Veranderingen'? Ja, en 'verandering' is ook een goede vertaling van yi, maar filosofisch gezien had het boek ook 'het Boek van de Constante' kunnen heten. Want het constante, dát is wat aan de basis ligt van die verandering.
Er is een meer. Het meer is vlak en rimpelloos. Ik kijk erin en zie mezelf. Ik zie niets nieuws.
Dan valt er een steen in het water: het water golft, rimpelt en beweegt. Ik zie iets in het water, maar niet meer mezelf. En wat ik zie verandert steeds.
De steen valt in het water, maar is daarmee het water veranderd? Nee, natuurlijk niet, dat blijft water, constant.
De Yijing is als de steen in het water. Het laat veranderingen zien, maar ónder die veranderingen zit iets wat níet verandert, en dáár draait 't om. Maar zonder die verandering zien we het niet, we kijken ernaar en zien alleen wat we al kennen. Het is de verandering die de ogen opent, maar blijf niet hangen in het kijken naar die verandering. "It is like a finger pointing to the moon....." Wát er verandert is belangrijker en constanter dan de verandering zelf.
Maar, zul je misschien zeggen, de steen zorgt voor de beweging in het water. De Yi zorgt toch niet voor de verandering? Nee, maar dat doet de steen ook niet. Het enige wat de steen doet is de verandering naar boven halen die al in het water besloten zat. Er is geen oorzaak en dus ook geen gevolg. Lineair denken past niet bij de Yi. De Yi laat zien wat er altijd al was, haalt het naar de oppervlakte. En net zo als de rimpels feitelijk niet ter zake doen, zo doet de Yi dat ook niet. Zoals R.G.H. Siu zo mooi zegt op de achterkant van zijn Portable Dragon:
Pick up the book, feel it, then throw it away.
