Een kennis vroeg me of ik eens wat wilde vertellen over
jiǎ 假. Dit karakter komt 4x voor in de I Tjing (37-5, 45-0, 55-0 en 59-0) en wordt vrijwel altijd vertaald met 'naderen, bereiken, naar toe gaan'. Dit is raar, want voor zover ik weet wordt in geen enkele andere tekst het karakter in deze betekenis gebruikt. De reden dat het karakter voor de I Tjing dan wél zo wordt vertaald is meestal gebaseerd op latere toelichtingen (zie bv. Gao Heng
高亨, 周易古經今注, p. 269). Feitelijk wordt er gezegd dat
假 hetzelfde is als
徦, een karakter wat dezelfde uitspraak heeft maar er nét iets anders uitziet, en 'arriveren' of 'komen' betekent. De techniek "A betekent eigenlijk B" wordt erg veel toegepast bij het vertalen van de I Tjing, mij soms een beetje té vaak, en ik vind dat je dat eigenlijk pas mag doen als het oorspronkelijke karakter in de getoonde context niet bevredigend te vertalen valt.
假 heeft vele betekenissen, maar 'naderen, bereiken' vallen daar niet onder. In totaal kan het karakter wel zo'n twintig dingen betekenen. Globaal komen die betekenissen hier op neer:
- (uit-)lenen
- vals, niet echt
- optreden in-de-plaats-van (bij bestuurlijke zaken)
- vertrouwen op (‘rely on’)
- groot(s)
- geluk
- als koppelwoord: ‘stel dat’ (daar komt R-K’s ‘imagine, fantasize in the mind’ vandaan)
- echter (‘only, but’)
Ik vind het karakter helaas niet terug in mijn orakelbotinscriptiewoordenboek (telt dit woord bij Scrabble?), maar mijn
Jīnwén Chángyòng Zìdiǎn 金文常用字典, die de meestgebruikte karakters uit bronsinscripties bevat, vermeldt de oude vorm
叚, zonder de component
亻. Hier wordt vermeld dat het
- geluk
- groot(s) (in deze betekenis vinden we het ook het meest in de
Shījīng 詩經)
- vrije tijd (de overige tijd naast je werkzaamheden)
- hoe
- (een) fout
betekent.
Al deze betekenissen passen voor mij echter niet goed in de passages uit de I Tjing. Het karakter komt vier keer voor in de I Tjing:
37-5
王假有家45-0, 59-0
王假有廟55-0
王假之37-5:
jiā 家 wordt meestal vertaald met ‘huis, familie’, maar kan ook betekenen ‘koninklijk/keizerlijk hof’ of ‘hoofdstad’, wat weer gelijk stond aan de hele natie.
45-0, 59-0:
miào 廟 refereert aan de voorouderlijke tempel, een tempel in het algemeen, een plaats waar offers werden gebracht, of de rituelen die daar bijhoren.
55-0:
zhī 之 = ‘hem, het’.
假 is samengesteld uit
叚 +
亻, het menscomponent wordt er aan toegevoegd. Dat geeft mij het idee dat het een persoon is die iets doet of ondergaat. Uitgaande wat ik nu dan weet van
jiǎ 假, vertaal ik het meer als ‘zich uitlenen, in de plaats stellen van, in dienst stellen’. Dan worden mijn vertalingen als volgt:
37-5 De koning stelt zich in dienst van zijn natie
45-0, 59-0 De koning stelt zich in dienst van zijn voorouders
55-0 De koning stelt zich in dienst van hem/het.
De algemene teneur is hier dat de koning zich aan zijn plichten houdt, dat hij zijn rol vervult als plaatsvervanger van
dì 帝, de hoogste god; hij vervult zijn rol als bemiddelaar, voornamelijk bij het brengen van offers (als bij 45 en 55,
yí 宜 is een ‘offer’, zie
S. Marshall’s The Mandate of Heaven, p. 68- ). Dat is natuurlijk goed, en daarom zijn de teksten hier ook gunstig. Ik denk dat
jiǎ 假 een soort van plicht was die van de koning op cruciale momenten werd verlangd.
